مدیریت سود و قیمت‌گذاری ریسک در صنعت بانکداری: شواهدی از ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول

سود خالص یکی از مهم‌ترین اقلامی است که بر مبنای روش‌ تعهدی حسابداری محاسبه شده و می‌تواند در معرض دستکاری مدیران و قضاوت تحلیلگران باشد. تحقیقات نشان می‌دهد مدیران تمایل دارند با استفاده از اقلام تعهدی، سودهای گزارش‌شده را با اهداف گوناگون از جمله کاهش نوسانات قیمت سهم، هموار کنند. پژوهش حاضر به دنبال یافتن شواهدی مبنی بر مدیریت سود در صنعت بانکداری ایران با استفاده از ذخیره (هزینه) مطالبات مشکوک‌الوصول به‌عنوان مهم‌ترین قلم تعهدی گزارشگری مالی بانک‌ها، در بازه زمانی 10 ساله 1385 تا 1394 است. بر پایه پیشینه پژوهشی انتظار می‌رود بانک‌های با عملکرد واقعی قوی (ضعیف) و پیش‌بینی عملکرد ضعیف (قوی) اقدام به ذخیره (مصرف) سود آتی، با کاهش (افزایش) سود واقعی از طریق ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول - به‌ویژه، ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول خاص - کنند. به‌منظور ارزیابی اثر عملکرد جاری و آتی بر ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول خاص از جمله نیاز به تأمین مالی خارجی، در دسترس‌بودن سایر روش‌های مدیریت سود نظیر شناسایی سود و زیان غیرعملیاتی و پایش نهادهای ناظر در ارتباط با الزامات سرمایه‌ای و ارتباط ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول خاص با ریسک از رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که مدیران در صورت عملکرد جاری قوی (سود بالا) اقدام به ذخیره سود کرده و در صورت عملکرد جاری ضعیف (سود پایین)، اقدام به مصرف سود آینده می‌کنند. نتایج همچنین نشان می‌دهد، ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول خاص با نوسان قیمتی سهام بانک‌ها رابطه معنادار منفی دارد